این روزها به‌جرئت می‌توان گفت که زندگی‌های ما با صنعت چاپ گره‌خورده است. کمی به اطرافتان دقت کنید؛ کتاب‌ها، روزنامه‌ها، بروشورها، مجلات، تراکت‌ها و بسیاری موارد دیگر را می‌توان به‌عنوان اثری از صنعت چاپ نام برد. تاریخچه جوهر و پیدایش آن را می‌تواند نقطه شروع این داستان دانست. پس از این می‌توان تاریخچه چاپ را نیز مورد بررسی قرار داد. هر دو مورد قدمت بسیار طولانی دارند و در تمام طول تاریخ از آنها برای ثبت وقایع استفاده می‌شده است.
صنعت جوهر و چاپ از سال‌های دور تا امروز تفاوت‌های زیادی را به خود دیده و امروزه در قله پیشرفت‌هایش قرار دارد. تکنولوژی‌های جدیدی برای تولید انواع جوهر به کار می‌روند و متدهای خاصی برای چاپ معرفی شده‌اند. همین موضوعات باعث شده تا انواع و اقسام محصولاتی را ببینیم که نتیجه صنعت چاپ هستند. در این بین باید به اختراع دستگاه‌های چاپ جدید و بسیار کارآمد هم اشاره کنیم که به روند چاپ سرعت و دقت زیادی بخشیده‌اند.
تاریخچه پیدایش چاپ و جوهر
زمانی که بشر توانست برای اولین‌بار جوهر تولید کند، از آن برای نوشتن و نقاشی کردن روی دیوارها استفاده کرد. این کار در واقع اولین روش برای ثبت تاریخ بود و امروزه می‌توان نمونه‌هایی از آن را در موزه‌ها مشاهده کنید. برای بررسی دقیق‌تر، تاریخچه پیدایش چاپ و جوهر را در خاورمیانه، اروپای باستان و روم باستان به‌صورت جداگانه بررسی خواهیم کرد.
خاورمیانه
اولین رویدادهایی که می‌توان با عنوان چاپ از آنها یادکرد، مربوط به 3000 سال پیش از میلاد مسیح هستند. مردمان بین‌النهرین برای چاپ از مهرهای استوانه‌ای‌شکل برای چاپ نوشته‌ها و تصاویر روی سطوح گِلی استفاده می‌کردند. شبیه همین اتفاق در جوامع مصری هم رایج بود و آنها برای چاپ از تمبرهای کوچک برای چاپ روی لوح‌های گِلی استفاده می‌کردند.
اروپای باستان
قدیمی‌ترین اثری که به تاریخچه جوهر و چاپ در اروپا مرتبط است، کتاب انجیل کاتبرت خواهد بود. این کتاب از قرن 7 میلادی به‌جای‌مانده و پیدایش آن داستانی عجیب و طولانی دارد. این کتاب در واقع 5 قرن پس از اختراع اولین کاغذ چاپ شد. کاغذ در قرن دوم میلادی در کشور چین و توسط فردی به نام تسای لون اختراع شد. این روند ادامه دارد تا زمانی که بار دیگر یک دانشمند چینی، نمونه اولیه دستگاه‌های چاپ امروزی را در قرن 11 میلادی اختراع کرد؛ البته باید به این موضوع هم اشاره کنیم که اولین‌بار در قرن 12 میلادی بودن که دستگاه‌های چاپ وارد اروپای باستان شدند.
روم باستان
قرن‌ها پس از مردمان مصر که برای اولین‌بار جوهر را ابداع کرده بودند، رومیان باستان از انواع جوهرهای جدید برای نوشتن و نقاشی کردن استفاده کردند. مصریان جوهر را از موادی مانند گرد زغال چوب و مواد چسبنده می‌ساختند درصورتی‌که رومیان باستان توانستند از ماهی مرکب و ترشحاتی که هنگام حمله از خود به جای می‌گذارد، به‌عنوان جوهر استفاده کنند.
ماهی مرکب هنگامی که مورد حمله قرار بگیرد، ماده‌ای به رنگ قهوه‌ای تیره و به‌شدت پررنگ از خود ترشح می‌کند. رومیان از این ماده برای نوشتن استفاده می‌کردند و امروزه آن را با نام مرکب دریایی می‌شناسیم.
پیشرفت صنعت چاپ در قرن 15
نحوه پیدایش دستگاه چاپ را باید در قرن 15 میلادی جستجو کرد. مدت‌ها پیش از این که اولین ماشین چاپ اختراع شود چاپ به کمک لوح‌های چوبی حکاکی شده‌ای انجام می‌شد. برای چاپ نوشته‌ها و طرح‌های مختلف با این روش باید لوح‌های چوبی متعددی تراشکاری می‌شدند و همین موضوع باعث شده بود چاپ کتاب در آن دوران چندان زیاد نباشد.
سال 1436 بود که گوتنبرگ برای اولین‌بار روی طرحی به نام دستگاه چاپ کار کرد. این پروسه حدود 4 سال به طول انجامید تا در نهایت این دستگاه توسط گوتنبرگ تکمیل شد. این ماشین چاپ از حروف فلزی بهره‌مند بود که قابلیت جابه‌جایی داشتند. اولین کتابی که با کمک این ماشین چاپ شد، نسخه‌ای از انجیل بود که همچنان هم در موزه‌ها از آن نگهداری می‌شود.
در یک نتیجه‌گیری کلی تا اینجای بحث می‌توان گفت که از قرن15 میلادی به بعد بود که تاریخچه جوهر و تاریخچه چاپ دچار تحولات چشمگیر شدند. اختراع ماشین چاپ توسط گوتنبرگ تنها آغاز این پروسه بود و شاهد هستیم که امروزه همچنان این روند رو به رشد ادامه‌دار است.
صنعت چاپ در قرن 21
روند روبه رشد صنعت چاپ و جوهر هیچ‌گاه متوقف نشده است و روزبه‌روز شاهد معرفی روش‌های جدیدتری برای چاپ یا معرفی جوهرهایی با رنگ‌های و ویژگی‌های خاص هستیم. امروزه می‌توانید روی کاغذهای متنوع، مقواها، لباس‌ها، لیوان‌ها، بنرها و بسیار موارد دیگر طرح و رنگ‌های دلخواه را چاپ کنید. همه این‌ها را می‌توان مدیون تاریخچه جوهر و تاریخچه چاپ دانست که در طی زمان، افراد زیادی باعث رشد آن شدند.
این روزها می‌توانید از طریق تکنولوژی‌های به‌روز برای چاپ استفاده کنید که شامل انواع پرینترها، دستگاه‌های فتوکپی، چاپگرهای لیزری و موارد این‌چنینی می‌شوند. در این میان بد نیست به موضوع پدیده همه‌گیرشدن گوشی‌های تلفن همراه و کامپیوترهای شخصی اشاره کنیم. در سال‌های اخیر علاوه بر ایران در کشورهای دیگر هم صنعت چاپ با مشکلات زیادی مواجه بوده است که بخش بزرگی از آنها به کاهش سرانه کتاب‌خوانی مردم و استفاده بی‌رویه از تکنولوژی‌های مرتبط است.
کارایی دستگاه‌های چاپ
به چاپ هرگونه اطلاعات از پیش آماده شده روی بستری ثابت، چاپ گفته می‌شود. ماشین‌های چاپ هم چنین کاربردی دارند، اما تفاوت آنها در سرعت و دقت چاپ آنها است. دنیای بازاریابی و تبلیغات امروزی وابستگی شدیدی به صنعت چاپ و محصولات حاصل از آن دارد و همین موضوع باعث شده تا شاهد ظهور دستگاه‌های جدیدی باشیم که کارایی‌های متفاوتی دارند.
البته، در نهایت عملکرد همه آنها در یک‌جهت خواهد بود و آن هم چاپ متن‌ها یا تصاویر است. دستگاه‌های چاپ کارایی‌های متفاوتی دارند، برخی از آنها برای مصارف خانگی و چاپ در تعداد پایین مناسب هستند، برخی دیگر بهتر است برای مصارف صنعتی مورد استفاده باشند. علاوه بر دستگاههایی که روی کاغذ چاپ می‌کنند، امروزه شاهد چاپگرهایی هستیم که به طور اختصاصی برای چاپ روی لباس یا ظروف مورداستفاده هستند.
صنعت چاپ در ایران
جالب است بدانید، تاریخچه جوهر و تاریخچه چاپ در ایران به زمان هخامنشیان برمی‌گردد. اولین‌بار اما واژه چاپ در قرن 7 هجری بود که وارد زبان فارسی شد. اگر بخواهیم اولین چاپخانه ایران را معرفی کنیم، باید به دوره صفویان بازگردیم که کشیشان ارامنه برای چاپ کتاب‌هایشان اولین چاپخانه را در ایران احداث کردند.
اولین کتابی که در این چاپخانه آماده شد، «زبور داوود» نام داشت. برای چاپ این کتاب چیزی حدود 1 سال و 5 ماه زمان صرف شده بود و در سال 1641 میلادی این کتاب و پروسه چاپ آن تمام شد. پس از اصفهان، این شهر تبریز بود که وارد عرصه چاپ شد. هم زمان با این وقایع، عباس میرزا، ولیعهد فتحعلی‌شاه چند نفر را به سمت اروپا فرستاد تا همه چیز را در مورد صنعت چاپ و نحوه انجام آن آموزش ببینند. میرزا زین‌العابدین تبریزی یکی از همین کسانی بود که عباس میرزا برای آموزش به اروپا فرستاده بود و در نهایت توانست کارش را در چاپخانه شهر تبریز با دستگاههایی که از روسیه وارد شده بودند، شروع کند.
روند پیشرفت در زمینه چاپ تا قرن‌های بعد در ایران ادامه داشت تا این که در زمان محمدشاه برای اولین‌بار، کتابی مصور به چاپ رسید. این کتاب، لیلی و مجنون نام داشت و برای آن از چهار تصویر استفاده شده بود. پس از این در سال 1882 اولین نسخه‌های روزنامه شرق با چند تصویر چاپ و منتشر شد.
باز هم در زمان به جلو سفر می‌کنیم و به دهه 1350 شمسی می‌رسیم که یک آخرین تحول عظیم در صنعت چاپ کشورمان رخ داد. در سال‌های پیش از انقلاب، به سبب بالارفتن نیاز به کتاب‌های درسی و غیردرسی، تجهیزات به‌روزی وارد کشور شدند، البته از همین تجهیزات در حین انقلاب و پس از آن برای چاپ اعلامیه‌ها و خبرها استفاده می‌شد.
انواع دستگاه‌های چاپ
صنعت چاپ در ایران پیشرفت‌های زیادی داشته است، هرچند که به نسبت کشورهای دیگر کمی این روند کندتر بوده است. خوشبختانه امروزه می‌توانید از دستگاه‌های چاپ بسیار متنوعی استفاده کنید که هر یک کارایی و عملکرد متفاوتی دارند. این دستگاه‌ها از نظر سرعت، کیفیت و نوع چاپی که دارند، با هم متفاوت خواهند بود و برای انتخاب باید در موردشان تحقیق کنید.
دستگاه چاپ هلیوگراو
برای چاپ‌هایی با تیراژ میلیون می‌توان از این دستگاه استفاده کرد و عموماً چاپخانه‌های بزرگ از کاربران چاپ هلیوگراو هستند.
دستگاه چاپ افست
کیفیت چاپ این دستگاه بسیار مناسب است و می‌توان برای تیراژهای پایین و تیراژهای متوسط از آن استفاده کرد؛ البته بهتر است برای تیراژهای پایین از دستگاههایی استفاده کنید که انرژی کم‌تری مصرف می‌کنند.
برای کسب اطلاعات بیشتر پیشنهاد می کنیم نوشته تفاوت چاپ دیجیتال و افست را مطالعه نمایید.
دستگاه چاپ سیلک اسکرین
یکی از پرکاربردترین انواع ماشین‌های چاپ، سیل اسکرین نام دارد. قدرت و کیفیت بالا در چاپ انواع طرح‌های روی سطوح مختلف را می‌توان مهم‌ترین مزیت این دستگاه دانست.
دستگاه چاپ فلسکو
یکی از کم‌هزینه‌ترین دستگاه‌های چاپ موجود در چاپخانه‌ها، فلسکو نام دارد. این دستگاه می‌تواند روی پلاستیک هم چاپ انجام دهد که بیشتر ماشین‌های چاپ توان انجام آن را ندارند.
دستگاه چاپ تامپو
از این دستگاه می‌توان برای چاپ روی سطوح محدب، منحنی، گرد یا کروی شکل استفاده کرد و این روزها کاربرد بسیار زیادی دارد.
دستگاه چاپ افست روی فلز
احتمالاً با قوطی‌های فلزی مواجه شده‌اید که روی آنها طرحی خاص چاپ شده باشد. این طرح‌ها در واقع به کمک دستگاه چاپ افست روی فلز اجرا می‌شوند.
جمع‌بندی
تاریخچه جوهر و تاریخچه چاپ فراز و نشیب‌های بسیاری داشته است. این تاریخچه برای مردمان هر کشور متفاوت است؛ چرا که برخی کشورها در این زمینه پیشرو بوده‌اند و برخی دیگر تنها از اختراعات جدید استفاده می‌کرده‌اند. اگر بخواهیم یک نتیجه‌گیری کلی درباره نحوه پیدایش دستگاه چاپ، تاریخچه جوهر یا چاپ داشته باشیم، باید بگوییم که بدون این صنعت پیشرفت در زمینه‌های مختلف امکان‌پذیر نبود و قطعاً نوشته‌ها و تصاویری که از گذشتگان به‌جای مانده‌اند در شکل‌دادن به آینده اثرگذار خواهند بود.
