انتخاب قطع کتاب را نباید نادیده گرفت. انتخاب یک قطع نامناسب برای چاپ کتاب، فرآیند خواندن را دشوار می‌کند و ممکن است کتاب یا مقاله شما جذابیت خود را برای خواننده از دست بدهد، بنابراین داشتن دانش و اطلاعات در مورد قطع کتاب، تفاوت قطع رقعی و وزیری و…. ضروری به نظر می‌رسد. اندازه طول و عرض کتاب قطع نام دارد. هدف استفاده از اصطلاحات رقعی و وزیری، عمومیت بخشیدن به اندازه‌های مختلف کتاب، به‌منظور سهولت استفاده از کتاب است.
در سال‌های اولیه صنعت چاپ، اندازه یا قطع معمول کتاب‌های چاپی برابر اندازه نسخه‌های خطی بود. با این حال، به تدریج، ناشران کتاب متوجه شدند که استفاده از اندازه‌های مختلف باعث بهبود عملکرد می‌شود. در بین انواع سایز یا قطع‌های کتاب، قطع‌های وزیری و رقعی از معروف‌ترین و پرکاربردترین قطع‌ها هستند، که در ادامه مقاله اندازه انواع این قطع‌های کتاب و فرق قطع رقعی و وزیری را برای اطلاع کاربران شرح می‌دهیم.
تفاوت قطع رقعی و وزیری
در ادامه به صورت مفصل به معرفی و بیان ویژگی های این دو قطع کتاب می‌پردازیم.
۱- سایز قطع وزیری
یک تفاوت قطع رقعی و وزیری اندازه آن است. اندازه قطع وزیری ۲۳.۵ * ۱۶.۵ سانتی‌متر است. این اندازه تقریباً معادل با استاندارد بین‌المللی medium octavo است. البته در بعضی از موارد جهت ساده شدن کار اندازه ۲۴ * ۱۷ را برای قطع وزیری انتخاب می‌کنند. قطع وزیری بیشتر برای انتشار علمی و دانشگاهی استفاده به مار می‌رود. قطع بسیاری از مجلات و خبرنامه‌های داخلی وزیری است.
۲- سایز قطع رقعی استاندارد
این قطع برای کتاب‌هایی که کمی کوچک‌تر از اندازه وزیری هستند استفاده می‌شود. همچنین زمانی که تعداد صفحات کتاب کم است از این قطع برای بهتر جلوه دادن کتاب استفاده می‌کنند. کتاب‌های با قطع رقعی استاندارد دارای ابعاد 14.5 در 21.5 سانتی‌متری هستند. فایل متنی این کتاب‌ها نیز در ابعاد B5 تعریف شده است. البته لازم به ذکر است که عرض متن حدود 10 سانتی‌متر و ارتفاع آن به 17.5 سانتی‌متر می‌رسد. قطع رقعی استاندارد برای چاپ رمان‌ها، داستان‌ها و محتوا محور که تصاویر کمی دارند استفاده می‌شود. در این نوع قطع باید به نکاتی مانند اندازه فونت، فاصله بین خطوط و حواشی متن از صفحه دقت کرد، زیرا اگر صفحه‌آرایی با دقت انجام نشود باعث خستگی چشم خواننده می‌شود. این نکته فرق قطع رقعی و وزیری را به خوبی نشان می‌دهد.
۳- سایز قطع رقعی کوچک
اندازه کتاب هایی که از قطع رقعی کوچک استفاده می کنند حدود ۱۴٫۳ * ۲۰ سانتی‌متر است و فایل این کتاب‌ها در ابعاد A5 تعریف می شود. از کاربردهای رایج این نوع قطع می توان به چاپ کتاب‌های دیجیتالی اشاره کرد و از مزایای استفاده از این اندازه می توان به کاهش هزینه‌های مصرف کاغذ اشاره کرد.
صفحه‌بندی کتاب با قطع وزیری
قطع بیشتر کتاب‌های معمولی که می‌بینید قطع وزیری است. کتب درسی مدرسه و دانشگاه با قطع وزیری تهیه شده‌اند. در صفحه‌آرایی، اندازه متن، میزان تورفتگی، حاشیه‌های چهار طرف صفحه، فاصله بین خطوط و موارد دیگر بر اساس قطع وزیری تنظیم می‌شوند، تا علاوه بر زیبایی و خوانایی کتاب، از هدر رفتن و ایجاد ضایعات کاغذ نیز جلوگیری شود. در ضمن صفحه‌آرایی و صفحه‌بندی کتاب به کمک قطع وزیری عموماً باید توسط طراحان و ویراستاران انجام شود، زیرا تمامی استانداردهای لازم و تعریف شده برای چاپ کتاب را می‌دانند و در هنگام صفحه‌بندی کتاب با قطع وزیری از آن استفاده می‌کنند. جهت مشاهده توضیحات بیشتر با کلیک بر روی لینک درج شده انواع صفحه آرایی و صفحه بندی افراگرافیک را مشاهده کنید.
صفحه‌بندی کتاب با قطع رقعی
بحث صفحه‌بندی، تفاوت قطع رقعی و وزیری را به خوبی نمایان می‌کند. برای کتاب‌هایی که کمی کوچک‌تر از حد معمول هستند صفحه‌بندی کتاب به کمک قطع رقعی انجام می‌شود و اغلب زمانی که متن کتاب یا تعداد صفحات کتاب کم است می‌توان از این قطع استفاده نمود. صفحه‌بندی کتاب نقش مهمی در جذب مخاطب دارد، زیرا صفحه‌بندی بیشتر برای چاپ رمان‌ها، داستان‌ها و به‌طور کلی متن‌هایی استفاده می‌شود که بر روی محتوا تمرکز می‌کنند و از تصاویر کمتری در آن‌ها استفاده می‌شود، بنابراین باید به نکاتی مانند فونت توجه شود. اندازه، فاصله خطوط مناسب و حاشیه صفحات بسیار ضروری است و چنانچه صفحه‌بندی کتاب به قطع رقعی به‌خوبی و دقت انجام نشود باعث خستگی چشم و کسالت خواننده می‌شود.
کاربردهای قطع رقعی
از مباحث اساسی در تفاوت قطع رقعی و وزیری، بحث کاربردهای این دو است. از قطع رقعی استاندارد بیشتر برای چاپ کتاب‌هایی کوچک و دارای صفحات کم استفاده می‌شود. در واقع، کتاب‌هایی که مخاطب عام دارند مانند کتاب‌های داستان، رمان، شعر، دست‌نوشته‌ها و زندگی‌نامه‌ها را می‌توان با این قطع به بهترین شکل به فروش رساند. همچنین می‌توان از این قطع علاوه بر استفاده جهت چاپ انواع کتاب، برای چاپ مجلات، سررسیدها، آگهی‌ها و همچنین بروشورها و کاتالوگ‌ها استفاده کرد. قطع رقعی کوچک نیز برای چاپ کتاب‌های دیجیتال مناسب است و کاربرد بیشتری دارد.
در صفحه‌آرایی کتاب با قطع رقعی به چه مواردی باید توجه کرد؟
در زمینه صفحه‌آرایی کتاب باید بسیار دقت کنید و در صفحه‌بندی به زیبایی کتاب و سلیقه خوانندگان نیز توجه شود. از آنجایی که متن و صفحات کتاب با قطع رقعی بسیار کم است و محتوای کتاب بیشتر متنی است و در اکثر موارد تصویری وجود ندارد، بنابراین انتخاب فونت با اندازه مناسب و فاصله بین خطوط و حاشیه‌ها و در نهایت تعیین قالب مناسب (ستون‌ها و تصاویر) می‌تواند به جذابیت بصری کتاب بیفزاید و آن را چشم‌نوازتر کند. این گونه کتاب‌ها با قطع رقعی، اگر حروف‌چینی نامناسبی داشته باشند، آراستگی ظاهری کتاب به‌هم‌ریخته و باعث کاهش کیفیت چاپ و خستگی چشم هنگام مطالعه شوند.
کدام نوع از کتاب‌ها مناسب قطع رقعی یا وزیری هستند؟
چنانچه قصد چاپ کتاب‌هایی در تیراژ بالا دارید می‌توانید از قطع وزیری استفاده نمایید که ابعاد استاندارد این قطع در چاپ برابر با 17/5*24/5 سانتی‌متر است. جهت چاپ محدود کتاب‌ها، استفاده از چاپ رقعی مناسب‌تر است که ابعاد قطع در این نوع چاپ برابر با ابعاد کاغذ A5 یعنی ۲۱*۱۴ است.
اکنون نوبت شماست انتخاب کنید
در این مقاله سعی کردیم به‌صورت مختصر به تشریح تفاوت قطع رقعی و وزیری بپردازیم. هریک از قطع‌های کتاب، کاربرد خاصی دارند و هدف نهایی استفاده از آن‌ها این است که باعث سهولت استفاده مخاطبین خود شوند.
